Evlilik Hangi Hallerde İptal Edilebilir?

Evliliğin iptali hususunda mutlak sebepler ve nisbî sebepler öne çıkmaktadır. TMK 145. maddede belirtildiği üzere mutlak sebepler ve bazı Yargıtay kararlarından örnekler;

Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması

Bu konuda 04.03.2003 Tarih, 2003/1677 Esas, 2003/2836 Karar Numaralı Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin Kararına Göre,

Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması mutlak butlan sebeplerindendir. (TMK. md.145/2) Evli iken yeniden evlenen bir kimsenin önceki evliliği mutlak butlan kararı verilmeden önce sona ermişse ve ikinci evlenmede diğer eş iyi niyetli ise, bu evlenmenin butlanına karar verilemez. (TMK. md.147/son) Evlenmenin butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmez ise de, mirasçılar açılmış olan davaya devam edebilirler. (TMK. md.159)

Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması

Bu konuda bireyin ayırt etme gücünden yoksunluk hâlinin süreklilik mi yoksa geçicilik mi arz ettiği önemlidir. Eğer ki geçici bir ayırt etme gücünden yoksunluk hâli söz konusu ise iptal sebeplerinden nisbî butlana göre hareket edilecektir.

Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması

Bu hususta 13.02.1991 Tarih, 1990/2-649 Esas, 1991/76 Karar Numaralı Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararına Göre,

(…) Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle davada dayanılan maddi vakıaların bildirilmesi taraflara, hukuki niteleme ise hâkime aittir. (HUMK.74). Dava dilekçesinde miras bırakan İkbal Taşkın (Tekçe)nin davalı kocası ile evlenme akdinin icrası sırasında da devam eden akıl hastalığına duçar olduğu, mümeyyiz bulunmadığı ileri sürülmüştür. Bu halin (TMK 112.) maddesinde gösterilen batıl evlenmelere ilişkin, mutlak butlan sebeplerinden bulunduğu kuşkusuzdur. (TMK 114.) maddesi gereğince de mirasçılarının evliliğin butlanı davası açma hakkının bulunduğu tartışmasızdır. Bu itibarla iddia doğrultusunda gerekli incelemenin yapılması varsa doktor raporlarının getirtilmesi ve gerektiğinde dosyanın Adli Tıpa gönderilerek mütalaa alınması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir.(…)

Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması

Bu halde de yapılan evlenmelerde mutlak butlan ile batıldır.

Peki, bir evliliğin batıl olması neyi ifade etmektedir? Bu sorunun cevabına ise TMK md.156’da rastlıyoruz ve şu hükümle karşılaşıyoruz:

Batıl bir evlilik ancak hâkimin kararıyla sona erer. Mutlak butlan hâlinde bile evlenme, hâkimin kararına kadar geçerli bir evliliğin bütün sonuçlarını doğurur.

Evliliğin Butlanı ve Dava Usûlü

Butlan kavramı literatürde gerçek hayatta gerçekleşmiş olması ile birlikte hukukî anlamda hüküm doğurmaması şeklinde bir anlam ifade eder. Butlan ile yokluk birbirlerine çok benzeyen iki terim olmakla birlikte aralarında ince bir çizgi yer almaktadır. Yokluk; hukukî işlemin kurucu unsurlarının eksikliği nedeniyle hukuken hiçbir hükmü doğurmaya elverişli olmaması iken butlan, bir hukukî işlemin kurucu unsurlarını ihtiva etmekle birlikte geçerlilik şartlarına haiz olmaması şeklinde açıklanabilir.

Evlenmenin butlanı kanunda öngörülen sınırlı sayıdaki sebeplerden biri veya birkaçı ile sağlanabilir ve ancak bir dava ile evlenmenin butlanına karar verilebilir. Nüfus memurlukları veya evlenme dairelerinin bu konuda hiçbir yetkisi bulunmamaktadır. Davanın sonuçlandığı andan itibaren evlilik geçersiz hâle gelir.

Avukat Tuğsan YILMAZ
Alper ÇABUK

Bir önceki Aile ve Şahıs Hukuku yazısı için; Soybağının Reddi Davası Nasıl Açılır?