Title: İŞ SÖZLEŞMELERİNDE CEZAİ ŞARTIN GEÇERLİLİĞİ
Reviewed by Av Tuğsan YILMAZ on Jul 23
Rating: 5.0

Cezai şart kavramı genel olarak, taraflar arasında akdedilecek olan sözleşmede karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle oluşan veya oluşabilecek zararı tazmin etmek veya karşı tarafı yükümlülüklerini yerine getirmeye sevk etmek, zorlamak amacıyla kullanılan bir argümandır. Hukuk sistemimizde sözleşmeler bakımından irade serbestisi ilkesi kabul gördüğünden dolayı akdedilecek sözleşmelerde cezai şart kavramı kabul görmektedir. Cezai şart sözleşmelerde bozucu, değiştirici ve yenilik doğurucu olmak üzere üç şekilde vücut bulabilir.

Cezai şartın sözleşme içeriğine eklenmesi ile taraflar açısından yeni bir hukuksal ilişki yaratılmamakta olup sözleşmenin kısmen yahut tamamen ihlali halinde akde vefa ilkesi uyarınca bir yaptırım olarak kabul edilmektedir.

İş hukuku bakımından cezai şart farklı olarak irdelenmelidir. Uygulamada bazı işverenlerin işçinin zor durumundan faydalanarak sözleşmeye koyduğu tek taraflı ve işçi aleyhine olan cezai şarta ilişkin hükümlerin işçiye kabul ettirilebilmesi söz konusu olabilmektedir. Oysaki cezai şart sadece işvereni koruyucu nitelik taşımamalı ve her iki taraf açısından da düzenlenmelidir. İŞ SÖZLEŞMESİNDE TEK TARAFLI OLARAK DÜZENLENEN CEZAİ ŞART GEÇERSİZ OLARAK KABUL EDİLMELİDİR. Diğer bir ifadeyle, işçi ve işveren arasındaki sözleşmede tek taraflı ve işçi aleyhine düzenlenen cezai şartın iş hukuku mevzuatı ve Yargıtay içtihatları bakımından geçerli olduğundan bahsedilemez.

İŞ SÖZLEŞMESİNDE CEZAİ ŞARTIN GEÇERLİ OLARAK KABUL EDİLEBİLMESİ İÇİN;

1-) İŞÇİ VE İŞVEREN ARASINDAKİ SÖZLEŞMENİN BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ OLMASI GEREKMEKTEDİR.

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde sözleşmenin sona erme tarihi belirli olmadığından mütevellit cezai şart kavramından bahsedilemeyecektir. Zira sözleşmenin sona erme tarihi belirsizdir ve taraflar bakımından cezai şartla belirsiz süreli olarak bağlı kalınması cezai şart kavramının muhtevası ile bağdaşmayacaktır. Ayrıca belirsiz süreli iş sözleşmesinin sona ermesi işçi veya işveren bakımından yüksek olasılıkla cezai şart ödenmesine neden olabilecektir.

4857 Sayılı İş Kanunu’ nun 17. maddesi uyarınca belirsiz süreli iş sözleşmelerinde ihbar önellerinin olduğu yahut ihbar tazminatlarının ödenmesi gerektiği iş sözleşmelerinde konulan cezai şart hükümleri de geçersiz olarak kabul edilmelidir.

Zincirleme olarak akdedilen belirli süreli iş sözleşmeleri belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edildiğinden mütevellit iş sözleşmesi içeriğinde bulunan cezai şart hükümleri de geçersiz olarak kabul edilmelidir.

2-) İŞÇİ VE İŞVEREN BAKIMINDAN KARARLAŞTIRILAN CEZAİ ŞART MİKTARLARI ORANTILI OLMALIDIR.

Yargıtay içtihatlarına göre eşitsizliğin söz konusu olması halinde bütün cezai şart geçersiz değildir. İşçi aleyhine düzenlenen cezai şart işveren bakımından düzenlenen cezai şarttan yüksek ise işçi aleyhine düzenlenen cezai şart işveren aleyhine düzenlenen düşük tutardaki cezai şart olarak kabul edilmelidir. İşveren için öngörülen cezai şart daha yüksek ise Yargıtay içtihatlarına göre aynen bağlayıcıdır. Örneğin iş sözleşmesi içeriğinde işçi aleyhine 10000TL işveren aleyhine 2000TL kararlaştırılmış ise işçi bakımından düzenlenen cezai şart 2000TL üzerinden yapılacak hesaplamayla elde edilen tutar üzerinden sorumlu olabilecektir. İşçi için 2000TL işveren için 10000TL cezai şart sözleşme içeriğinde kararlaştırılmış olması durumunda ise cezai şart taraflar açısından aynen bağlayıcıdır.

3-) TARAFLAR ARASINDAKİ BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ SÜRESİ DOLMADAN ÖNCE SONA ERDİRİLMİŞ OLMALIDIR.

4-) CEZAİ ŞART TALEP EDEN İŞÇİ İSE SÖZLEŞME İŞÇİ TARAFINDAN HAKLI NEDENLE VEYA İŞVEREN TARAFINDAN HAKSIZ NEDENLERE DAYANILARAK FESHEDİLMİŞ OLMALIDIR. CEZAİ ŞART TALEP EDEN İŞVEREN İSE SÖZLEŞME İŞVEREN BAKMINDAN HAKLI NEDENLE VEYA İŞÇİ BAKIMINDAN HAKSIZ NEDENLERE DAYANILARAK FESHEDİLMİŞ OLMALIDIR.

Cezai şart meblağının ödenmesinde hakim somut durumu hakkaniyet ölçütlerine göre irdelemelidir. Cezai şart bakımından hakimin hak ve nesafet gereği takdiri indirim hakkım bulunmaktadır.

İşçi ve işveren bakımından cezai şartın talep edilmesine neden olan fesih işleminin haklı nedene dayanıp dayanmadığının mahkeme tarafından ilamla belirlenmesi cezai şart bakımından belirlenecek tutarın ilamlı icra yoluyla talep edilebilmesi bakımından zaruridir.

İş sözleşmelerinde cezai şartın geçerliliği ile ilgili olarak detaylı bilgi edinmek için bizimle irtibata geçebilirsiniz.

Av. Tuğsan YILMAZ