Title: İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİ TARAFINDAN DERHAL FESHİ VE SEBEPLERİ
Reviewed by Av. Tuğsan YILMAZ on Jul 2
Rating: 5.0

4857 Sayılı İş Kanunu’ nun 24. maddesi işçinin iş sözleşmesini derhal ve tek taraflı olarak feshedebileceği halleri düzenlemektedir. İş Kanunu 24/I sağlık sebepleri nedeniyle, 24/II ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri nedeniyle, 24/III zorlayıcı sebepler nedeniyle iş sözleşmesinin işçi tarafından derhal ve tek taraflı olarak feshedilebileceği halleri düzenlemiştir. Madde içeriğinden de anlaşılabileceği üzere ’benzerleri’ ibaresi kanun metninde yer aldığından söz konusu fesih hallerinin tahdidi(kanun metninde düzenlendiği hususlar ile sınırlı) olmadığı sonucuna varılabilir.

İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması sırasında bilinmeyen yahut işin mahiyetinden kaynaklanan bir nedenle işçinin sağlığı veya yaşayışı tehlikeli bir hale gelirse veya işçinin işverenle veya diğer işçilerle doğrudan doğruya temas halinde olması nedeniyle bulaşıcı veya işi ile bağdaşmayan bir hastalığa yakalanırsa iş sözleşmesinin işçi tarafından derhal feshedilmesi söz konusu olabilir. Diğer bir deyişle, İş Kanunu’ nun 24/I. maddesi bu anlamda işin sağlık bakımından tehlike arz edebilecek düzeye gelmesini, işçinin veya diğer işçilerin sağlık sorunu yaşamasını ve sağlık sebeplerine binaen derhal fesih kavramını düzenlemiştir. İşin mahiyeti ile alakalı olarak başlangıcında var olmayan ya da daha sonra ortaya çıkan sağlık sorunları nedeniyle işçinin iş sözleşmesi feshetmesi mümkündür. Ancak sağlık probleminin sağlık raporu ile ortaya konması ve işin mahiyeti ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Örneğin, kafede garsonluk yapan bir kişinin yüksek sesle müzik yayını nedeniyle zaman içerisinde duyma kaybı yaşamasında iş sözleşmesini sağlık sebepleri ile feshedebilmesi için duyma kaybına ilişkin sağlık raporu gerekebilir. İşçinin işveren yahut diğer işçilerdeki sağlık sorunlarına binaen iş sözleşmesini feshedebilmesi için bulaşıcı ve ağır bir hastalığın söz konusu olması gerekmektedir. Aksi takdirde, tabiri caiz ise diğer işçinin nezle olması sağlık nedenleri ile iş sözleşmesini feshetmeye yetmeyecektir.

İş Kanunu’ nun 24/II. maddesinde ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller belirtilmiş olup benzeri haller nedeniyle işçinin derhal feshedebileceği hükme bağlanmıştır. Madde metninde;

  • İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında   yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa,
  • İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa,
  • İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa,
  • İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa,
  • İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
  • Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları  uygulanmazsa iş sözleşmesinin işçi tarafından derhal feshedilebileceği belirtilmiştir.

Uygulamada sıkça karşılaşılan ÖDENEN GERÇEK ÜCRETİN BORDROYA YANSITILMAMASI, KİŞİNİN SİGORTASININ GERÇEK MAAŞININ AKSİNE ASGARİ ÜCRETTEN YATIRILMASI VE MAAŞIN KALAN KISMININ İŞVERENCE ELDEN ÖDENMESİ, FAZLA MESAİ ÜCRETLERİNİN ÖDENMEMESİ gibi hususlar nedeniyle işçi İş Kanunu’ nun 24/II. maddesinin ‘’İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse’’ hükmü uyarınca iş sözleşmesini haklı nedenle, derhal ve tek taraflı olarak feshedebilecektir. Fesih bildirimi nedeniyle işveren kıdem tazminatı ve fazla mesai ücretlerini ödemediği takdirde işçi yasal haklarını alabilmek için dava açmalıdır.

İşçi 24/III. maddesi uyarınca işçi, işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek sebeplerin çıkması durumunda iş sözleşmesini derhal feshedebilir. Zorlayıcı sebeplerin beklenmedik ve öngörülemeyen sebeplerle ortaya çıkması gerekmektedir. Örneğin; yangın, deprem vb. İşçinin iş sözleşmesini feshedip etmeyeceği seçimliktir. Bir haftanın sonunda iş sözleşmesini feshedebileceği gibi zorlayıcı sebebin ve sonuçlarının kalkmasını da bekleyebilir. Bu durumda iş sözleşmesi askıdadır. Zorlayıcı sebep nedeniyle işveren bir haftalık süre için işçiye yarım gündelik öder. Çalışılmayan süre bir haftayı geçtiği takdirde işçi iş sözleşmesini feshetmemişse işveren İş Kanunu’ nun 40. maddesi uyarınca ücret ödemek zorunda değildir.

Av. Tuğsan YILMAZ