Title: Çocukların Cezai Ehliyeti
Reviewed by Av. Tuğsan YILMAZ on Mar 7
Rating: 5.0

Türk Ceza Kanunu uyarınca 18 yaşını doldurmamış kişi çocuktur. Medeni kanuna göreyse, 15 yaşını doldurmuş kişinin anne ve babasının rızası ve mahkeme onayıyla, 16 yaşını doldurmuş kişinin hâkim kararıyla, 17 yaşını doldurmuş kişininse anne babasının rızasıyla evlenerek reşit kılınacağı kabul edilmiştir.  Kişi bu durumlarda ‘reşit’ kılınsa da TCK bakımından ‘çocuk’ statüsünde olmaya devam eder.  Çocuk Koruma Kanunu’nun ortaya koyduğu yaklaşıma göre, bir çocuğun suç işlediği değil, çocuğun suça sürüklendiği kabul edilmelidir. Böylece fail durumunda olan suça sürüklenen çocuğun da esasen mağdur olduğu belirtilmiştir. Ancak suç teşkil eden fiil çocuğun durumuna ve fiiline orantılı şekilde cezalandırılacaktır. Çocuk adalet sisteminin amacı, suç işleyen çocuğun cezalandırılması değil, çocuğun sürekli suç işler hale bürünmesinin engellenmesi, iyileştirilmesidir.

Çocukların Cezai Sorumlulukları

Türk Ceza sisteminde çocukların cezai sorumlulukları TCK 31. Maddesinde belirlenmiştir. Buna göre çocuklar cezai sorumluluklarına göre üç gruba ayrılmaktadır;

Birinci grup çocuklar; 12 yaşından küçük ve 12 yaşındaki çocukların cezai sorumluluğu bulunmaz. (Sağır ve dilsiz çocuklarda bu yaş 15’tir.) Bu kişiler hakkında, ceza kovuşturması yapılamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir.

İkinci grup çocuklar; 12 yaşını tamamlamış olmakla birlikte 15 yaşını doldurmamış çocukların cezai sorumluluğunun var olup olmadığının araştırılması gerekir. Bu araştırmayı yapma yetkisi hâkime verilmiştir. Hâkim çocuğun işlediği fiilin anlam ve sonuçlarını algılama ve fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin bulunup bulunmadığını inceler. ( Sağır ve dilsizlerde bu yaş aralığı 15 yaşını doldurmuş olup 18i doldurmamaktır.) Yaş küçüklüğü ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan bir neden olarak failde bulunması gereken bir özelliktir. Kişinin işlediği tipik fiil nedeniyle cezalandırılabilmesi için, tipik fiilin faile isnat edilebilmesi, bunun içinse failde isnat yeteneğinin bulunması gerekir. Failin isnat yeteneğine sahip olup olmadığının tespiti hukuki bir konudur ve bu konuda hâkimler yetkilidir. Hâkim kararını verirken bilirkişilik kurumuna başvurabilir. 12-15 yaş arasındaki çocuğun isnat yeteneğinin bulunup bulunmadığı da çocuğun ailevi, sosyal, ekonomik, psikolojik, eğitim durumu hakkında uzmanlarca düzenlenecek raporlara göre hâkim tarafından tespit edilir. Bu gruptaki çocukların işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması hâlinde ceza sorumluluğu yoktur. Ancak bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. İşlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı hâlinde, bu kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on iki yıldan on beş yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan onbir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların yarısı indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası yedi yıldan fazla olamaz.

Üçüncü grup çocuklar; 15 yaşını doldurmuş olup 18 yaşını doldurmayan çocukların kural olarak cezai sorumluluğu bulunmaktadır. (Sağır ve dilsizlerde bu yaş aralığı 18 yaşını doldurup 21 yaşını doldurmamaktır.) Ancak bu kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on sekiz yıldan yirmi dört yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on iki yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların üçte biri indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası on iki yıldan fazla olamaz.

Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri

Cezai sorumluluğu bulunmayan çocuklar hakkında ceza kovuşturması yapılamayacağını ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine başvurulabileceğini belirtmiştik. Bu tedbirler Çocuk Koruma Kanunu’nda tek tek sayılmıştır;

Danışmanlık tedbiri; çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere, çocuk yetiştirme konusunda danışmanlık yapılması, çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunların çözümünde yol gösterilmesine ilişkin tedbirdir.

Eğitim tedbiri; Çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine yönelik belirlenen tedbirdir.

Bakım tedbiri; Çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi halinde, çocuğun resmi veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesine olanak sağlayan tedbirdir.

Sağlık tedbiri; Çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbi bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına yönelik güvenlik tedbiridir.

Barınma tedbiri; barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya yönelik güvenlik tedbiridir.  Barınma tedbiri uygulanan kimselerin talep etmeleri halinde kimlikleri ve adresleri gizli tutulmaktadır.

Tehlike altında bulunmadığının tespiti ya da tehlike altında bulunmakla birlikte veli veya vasisinin ya da bakım ve gözetiminden sorumlu kimsenin desteklenmesi suretiyle tehlikenin bertaraf edileceğinin anlaşılması hâlinde çocuk bu kişilere teslim edilir. Sayılan tüm tedbirler çocuğun on sekiz yaşını kaldırması ile ortadan kalkar. Suça sürüklenen çocuk yargılanıyorsa tedbir kararını yargılamayı yapan mahkeme verecektir. Tekrar belirtmek gerekirse, 12 yaşını doldurmamış ve 12 yaşını doldurmakla birlikte 15 yaşını doldurmayıp işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve davranışlarını yönlendirme yeteneği gelişmemiş çocuk hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir ve suça temas eden görevli mahkeme çocuk hakkında koruyucu tedbirlere karar verir.

 Yılmaz & Çelik Hukuk Bürosu
Avukat Tuğsan YILMAZ – Avukat Halil İbrahim ÇELİK
Baharlı Bahçe Sk. Onart Apt. No:14 D:5 İncirli-Bakırköy/İSTANBUL
0212 343 24 95

Bir önceki yazımız İftira ve Suç Uydurma Suçları alanında olup ceza kanunu kapsamında suçların unsurları, cezai zaman aralıkları açısından faydalı bilgiler içermektedir.

  

Yukarıda yayımlanan içerik sadece bilgilendirme amaçlı olup hukuki anlamda bağlayıcılığı yoktur, vekil-müvekkil ilişkisi doğurmaz. Oluşabilecek adli vakıalarda salt yukarıda yayımlanan içeriği göre hareket edilmemesi ve ceza avukatı vasıtasıyla hukuki yardım alınması önerilir.