Title: Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?
Reviewed by Av. Tuğsan YILMAZ on Mar 11
Rating: 5.0

Bir kimse ölümünden sonra karşılanmasını istediği isteklerini ve beklentilerini açıklama ihtiyacı içinde hissedebilir. Hukuk sistemimizde karma mirasçılık sistemi uygulanmaktadır. Buna göre kanunun gösterdiği mirasçıların yanında miras bırakan da kendi iradesi ile mirasa çağrı yapabilmektedir. Miras bırakanın kendi iradesine dayanan bu mirasçılığa iradi mirasçılık denmektedir. İşte bir kimsenin ölümünden sonra sonuç doğurmak üzere gerçekleştirdiği hukuki işlemlere ölüme bağlı tasarruf denmektedir. Vasiyet de şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflardan biridir.

Vasiyetname Şartları

Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip olmak gerekmektedir. Ehliyetsiz kişilerin yaptığı vasiyetnameler ise kendiliğinden batıl olmamaktadır. Yerleşik Yargıtay uygulamasına göre, mirasçılar vasiyetname geçersiz olsa da; miras bırakanın son arzusuna saygı duyup vasiyetnameye geçerlilik tanıyabileceklerinden dava açılıp iptal hükmü alınmadıkça vasiyetnamenin geçerliliğini koruduğu görüşündedir. ( Yargıtay 2. HD, KT: 12.03.2007, 2204-3809) Vasiyetname yapılırken Sağlık Kurumundan vasiyetçinin ehil olduğunu gösterir rapor alınabilir. Tanıklar vasiyetname yapılırken vasiyetçinin ayırt etme gücü bulunmadığını ileri sürmekteyse Adli Tıp Kurumundan rapor alınıp sonucuna göre işlem yapılması gerekir. Fiil ehliyetine sahip olma hali vasiyetnamenin düzenlendiği tarih itibarıyla belirlenir. Vasiyet yapabilmek için aranan diğer şart vasiyetçinin on beş yaşını doldurmuş olması şartıdır. Bu şartlar varsa sınırlı ehliyetsizler de tek başına vasiyet düzenleyebilir. Kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan yasal temsilci veya vekil tarafından yapılamaz. Kör, sağır ve dilsizler isteklerini anlatabilme gücüne sahipse vasiyet düzenleyebilmektedir.

Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için miras bırakanın iradesinin yanılma, aldatma, korkutma ve zorlama gibi bir nedenle sakatlanmamış olması gerekir. miras bırakanın sakat irade beyanı ile yaptığı vasiyetnameden 1 yıllık hak düşürücü süre içinde dönülmemişse, ölümünden sonra onun mirasçılarının iptal davası açma hakkı yoktur. Ancak miras bırakan yanıldığını, aldandığını öğrenmesine veya korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulmasına rağmen bu tasarruftan dönmezse tasarruf geçerli hale gelir.

 

Vasiyetname Çeşitleri

Türk Medeni Kanununda üç vasiyet şekli öngörülmüştür; resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname.

Resmi Vasiyetname

Resmi vasiyetname iki tanığın da katılımıyla resmi memur tarafından düzenlenir. Resmi memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli (konsolos gibi) olabilir. Miras bırakan arzularını resmi memura bildirir. Bu beyanlarının aynen tutanağa geçirilmesini de isteyebilir. Bu bildirim üzerine resmi memur, resmi vasiyetnameyi yazar veya yetkili görevlisine yazdırır. Vasiyetname yazıldıktan sonra memur, onu okuması için miras bırakana verir. Miras bırakan okuduktan sonra imzalar. Bu anlamda parmak izi imza olarak kabul edilmemektedir.  Resmi memur da vasiyetnameye düzenleme tarihi koyarak imzalar ve resmi mühür ile mühürler. Bu tarihin yanlışlığı her türlü delille ispatlanabilir. Vasiyetnamenin yorumu miras bırakanın son arzularını ayakta tutacak şekilde yapılmalıdır. Resmi vasiyetnameye ilişkin işlemlerin hepsi aynı resmi memur tarafından yapılmalıdır.

Resmi memur, resmi vasiyetnameye tarih koyarak imzaladıktan sonra miras bırakan, resmi memur huzurunda, bulunan iki tanığa kanuna uygun şekilde vasiyetnameyi okuduğunu ve yazılanların son arzularını içerdiği beyanında bulunur. Vasiyetnamenin içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir. Fiil ehliyeti bulunmayanlar, ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklı olanlar, okuryazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, üst soy ve alt soy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri resmi vasiyetname düzenlenirken tanık olarak bulunamaz. Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.

Belirli kanuni şartlar altında miras bırakan tarafından okunmaksızın ve imzalanmaksızın resmi vasiyetname düzenlenebilir. Bunun için miras bırakanın resmi vasiyetnameyi bizzat okuyamaz ve imzalayamaz durumda olması gerekir. Okuyamaz ve imzalayamaz durumda olmak bedensel bir özür veya başka bir nedenden kaynaklanabilir. Bu halde resmi memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde vasiyetçiye okur. Bunun üzerine miras bırakanın vasiyetin son arzularını içerdiğini beyan etmesi gerekir. Tanıklar da; miras bırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığı, miras bırakanı tasarrufa ehil gördükleri, vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından okunduğunu ve miras bırakanın da vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiği beyanında bulunurlar. Tanıklar da vasiyetnameyi imzalamalıdır.

Resmi vasiyetnameyi düzenleyen yetkili memur vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür. Resmi vasiyetnameyle ilgili değinilecek son husus ise ortak vasiyetnamenin hukukumuzda yer almadığıdır. Ortak vasiyetname bulunuyorsa yokluk ya da kesin hükümsüzlük değil de iptal edilebilirlik yaptırımı uygulanmaktadır. (Y 2. HD, 02.10.2000,11615-11521)

El Yazılı Vasiyetname

El yazılı vasiyetname düzenlenebilmesi için miras bırakanın vasiyet yapma iradesi bulunmalıdır. Vasiyetname tasarısı ise bir karalamadır ve hukuki bir sonuç doğurmaz. El yazılı vasiyetnamenin tamamının bizzat vasiyetçi tarafından el yazısıyla yazılması gerekir. örneğin daktilo veya bilgisayar ile yazılan metin el yazısı niteliğine haiz değildir. El yazılı vasiyetnamenin iptali için açılan davada vasiyetnamenin miras bırakanın eli ürünü olmadığı anlaşılırsa iptal edilecektir. Dolayısıyla bu bir geçerlilik şartıdır. El yazısıyla tümünün yazılmasının yanında vasiyetnamenin bizzat miras bırakan tarafından imzalanması da gerekir. İmzanın mekanik araçlarla veya parmak iziyle yapılması vasiyetnameyi geçersiz kılar. el yazılı vasiyetnamenin miras bırakan tarafından yapıldığı konusunda duraksama varsa uzman bilir kişiden görüş alınmalıdır. Bunun için vasiyetçinin daha önceki günlere ait yazı örnekleri temin edilir.

El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilmesi zorunlu hususlardır. Yeni kanunla yer koşulu geçerlilik şartlarından çıkartılmıştır. El yazılı vasiyetnamenin yazıldığı malzemenin bir önemi bulunmaz herhangi bir malzeme üzerine yazılabilir. Koşul iradesinin anlaşılabilir olmasıdır. Yoksa beyaz kağıt, renkli kağıt, duvar, beton vs fark etmez. Aynı şekil yazım aracı veya yazım şekli de fark etmez. El, ayak ağız kullanabilir. Buna karşılık körler alfabesiyle düzenlenemez. Vasiyetçinin iradesinin anlaşılabileceği şekillerde ( büyük-küçük harf şiir, düz yazı vs) yazılabilir. Aynı şekilde istenilen dilde yazılabilir. Türkçe olması zorunlu değildir.

  • El yazılı vasiyetnamenin okunaklı yazılmaması iptal sebebi değildir. Okunmayan bölümler yok sayılır. Okunabilen bölüm bağımsız bütünlük gösteren bir anlam içeriyorsa o kısım geçerli sayılır.
  • El yazılı vasiyetnameye ekleme yapılabilir. Bu eklemeler de bizzat vasiyetçinin eli ürünü olmalı, tarih eklenmeli ve imzalanmalıdır..
  • El yazılı vasiyetname metni üzerindeki üstü çizili cümleler geçersiz hale gelir.
  • El yazılı vasiyetnamenin yırtılmış veya kesilmiş olması tek başına onu geçersiz hale getirmez. Ancak bunun için yırtılan bölümleri dışında kalan bölümlerin bağımsız olarak bir bütünlük göstermesi gerekmektedir.
  • El yazılı vasiyetname metin olarak veya zaman olarak aralıklı biçimde yazılabilir.

El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere notere, sulh hukuk hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir. Açık olarak verilebileceği gibi kapalı da verilebilir. Ancak tevdii bir geçerlilik şartı değildir. Bu kişilere bırakılmayan el yazılı vasiyetname de geçerlidir. (743 sayılı Türk Medenisinde ise tevdi bir geçerlilik şartıydı.)

Sözlü Vasiyetname

Miras bırakan olağanüstü durumlar nedeniyle resmi veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa sözlü vasiyette bulunabilir. Yani olağanüstü durum bulunmuyorsa sözlü vasiyetname yapılamaz. Kanunda olağanüstü hallere örnekler verilmiştir. Buna göre; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar söz konusu olabilir. Geçerli bir sözlü vasiyetten bahsedebilmek için son arzuların usulüne uygun olarak tanıklara anlatılması gerekir. son arzular aynı anda iki tanığa anlatılmalıdır. Miras bırakan bu iki tanığa beyanına uygun bir vasiyetname yazma görevi yükler. Resmi vasiyet düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında tanıklara ilişkin yasaklar sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.

Miras bırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları yer, yıl, ay,  günü belirterek hemen yazmalıdır. Yazım işleminden sonra iki tanık da belgeyi imzalar. Yazılıp imzalanan belge tanıkların ikisi tarafından birlikte yetkili makama teslim edilmelidir. Bu teslim vakit geçirmeksizin yapılmalıdır. Makul süreden sonra veriliyorsa vasiyet geçersiz olur.  Yetkili makam bir sulh veya asliye hukuk mahkemesi veya kanunda yazan diğer yetkili makamlardır. (Askerlikte teğmen veya daha yüksek rütbeli subay, sağlık kurumunda tedavi edilen kimse için sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi diğer yetkili makamlara örnek olarak verilebilir.)

Miras bırakan tarafından görevlendirilen tanıklar kendilerine beyan edilen son arzuları yer, yıl, ay, gün belirterek hemen yazma yerine vakit geçirmeksizin doğrudan yetkili makama başvurabilirler. Bu minvalde mahkemeye başvurup arzuları tutanağa geçirtebilirler. Okuryazar olmayan tanıklar için bu yöntem bir zorunluluktur. Geçerli bir sözlü vasiyetin yapıldığını öğrenen miras bırakan yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesi, miras bırakanın öldüğünü öğrenince bir ay içinde vasiyetnameyi açıp ilgililere okur. Davetine rağmen hiçbir mirasçı gelmese de vasiyet açılır, okunur, tutanak tutulur. Hakim, zabıt katibi ve ilgililerce imzalanır. Hakim tarafından güvenli bir yerde saklanır. Vasiyetname örneği ilgililere tebliğ olunur. Gerekirse TMK 598’e göre mirasçılık belgesi verilir.

Miras bırakan tarafından görevlendirilen tanıklar kendilerine beyan edilen son arzuları yer, yıl, ay, gün belirterek hemen yazma yerine vakit geçirmeksizin doğrudan hakim yerine geçene de başvurabilir. Bu makam askerlikte teğmen veya daha yüksek rütbeli subay, sağlık kurumunda tedavi edilen kimse için sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi, ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa o aracın sorumlu yöneticisidir.

Tanıklar mahkemeye beyanda bulunurken, miras bırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini ve olağanüstü durum içinde kendini anlattığını da hâkime beyan ederler.

Miras bırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçince sözlü vasiyet hükümden düşer. Vasiyetname olanağı ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumların ortadan kalkmasıyla kazanılabilir. Bu durumda 1 aylık süre geçince sözlü vasiyet kendinden hükümden düşer. Ayrıca vasiyetin iptali için dava açmaya gerek yoktur.

Avukat Tuğsan YILMAZ 
0212 343 24 95

Bir önceki miras hukuku yazımız olan Muris Muvazaası(Mirastan Mal Kaçırma) Davası nda miras bırakanın sağlığında yaptığı karşılıksız kazandırmalara yönelik dava süreci ve kaçırılan malların miras terekesi kapsamına nasıl alınacağı açıklanmaya çalışılmıştır.