Boşanma Dışında Evlilik Birliğini Sona Erdiren Haller

Evlilik birliğinin sona ermesi hallerini ölüm, gaiplik, cinsiyet değişikliği ve boşanma olarak 4 farklı şekilde incelemek mümkündür.

Ölüm; eşlerden birinin ölümü durumunda evlilik birliği kendiliğinden sona ermiştir. Çünkü artık evlilik akdinde yer alan taraflardan biri hayatta değildir. Herhangi bir davaya, karara gerek duyulmamaktadır.

Gaiplik; kişinin kesin olmamakla birlikte ölüm tehlikesi içinde kaybolması veya kendisinden uzun süredir haber alınamaması durumudur. Gaiplik bir karinedir. Gaiplik kararının verilebilmesi için hakları gaip olan kişinin ölümüne bağlı olan kişilerin başvurusu üzerine gaiplik kararı verilir. Nihayetinde gaiplik kararı kişinin yaşamının hukuken son bulması anlamını taşımaktadır. Madden yaşıyor olsa dahi gaiplik kararı ile kişi hukuken ölü durumdadır. Hakları mirasçılarına geçer. Bu denli büyük bir kararın verilebilmesi için de kanun koyucu gayet titiz davranmıştır. TMK Md(33/1) hükmüne göre, gaiplik kararının istenebilmesi için, ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber tarihinin üzerinden en az beş yıl geçmiş olması gerekir. Öngörülen bu şartlar gaipliğin gerçekleşme durumuna göre değişmektedir.

Cinsiyet değişikliği; eşlerden birinin cinsiyetini değiştirmesi halinde evlilik birliğinin kurucu unsurlarından biri olan evlenmenin farklı cinsler arasında gerçekleşmesi kuralı ihlal edilmiş olmaktadır. Kurucu unsurlarından bir tanesi eksik olan hukuki muamele yok hükmündedir.

Cinsiyet değişikliğinin evlilik birliğine etkisi

Aynı cins kişilerin oluşturduğu evlilik birliği zaten hiç kurulmamıştır, yok hükmündedir. Ancak eşlerden biri cinsiyetini sonradan değiştirdiği ana ilişkin kanunda açık bir düzenleme yer almamaktadır. Cinsiyet değişikliği ile ilgili olan TMK Md(40) hükmünden şu sonuca ulaşılabilir; evliliğin butlan (hükümsüz) olup olmadığı gayet açıktır. Evliliğin butlan olabilmesi için kurucu unsurların tam, tamamlayıcı unsurların eksik olması gerekmektedir. Ne var ki tarafların aynı cinsiyette olmaları, kurucu unsurun eksikliğini ispat etmektedir. Bir diğer yönden Numerus Clausus( sınırlı sayı ilkesine) tabi olan butlan halleri içerisinde eşlerden birinin cinsiyet değiştirmesi durumu yer almamaktadır. Binaenaleyh eşlerden biri cinsiyetini değiştirdiği andan itibaren, geriye yürümeksizin evlilik yok hükmündedir. Geriye yürümesinin bir nedeni yoktur çünkü evlilik geçmişte kurucu unsurlara sahip, sağlıklı bir evlilik idi. Ancak taraflardan birinin cinsiyetini değiştirmesi sebebiyle evlilik sona ermiştir.

Boşanma; eşlerin kanunda öngörülmüş sebeplere dayanarak dava yoluyla evlilik birliğinin hâkim kararı ile feshedilmesidir. Türk Medeni Kanunu boşanma şeklini hâkim kararı ile boşanma şekli olarak kabul etmiştir. Ancak İslâm Hukuku gibi bazı hukuk sistemleri tek taraflı irade beyanı ile de boşanmaya imkân tanımıştır.

Bir önceki yazı için; Aile Hukuku Bakımından Resmi Nikah ve Dini Nikah

Av. Tuğsan YILMAZ
H. Alper ÇABUK