Resmi Ve Özel Belgede Sahtecilik Suçları

Özel Belgede / Evrakta Sahtecilik Suçu (TCK 207)

Korunan Hukuki Değer;  kamu güvenidir. Resmi belgeler derecesinde olmasa da kanıt özelliği taşır ve hukuki değer taşırlar. Toplumun bu belgelerin gerçekliğine ve geçerliliğine duyduğu güven korunur. Ayrıca özel belgeye dayanan kişisel yararların korunması da amaçlanmıştır. Suç TCK sistematiğinde kamu güvenine karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiştir.

Fail; özel faillik niteliği aranan özgü suçlardan olmayıp, herkes tarafından işlenebilen genel suçlardandır.

Mağdur; kamu güveni korunduğundan mağdur toplumdur. Bu özel belge dolayısıyla ayrıca bir kimse haksızlığa uğruyorsa özel mağdur olarak o kişi de mağdur kabul edilir.

Konu; Özel Belgedir. Belge yazılı olmalıdır. Herhangi bir dil ile yazılabilir. Ancak kanunda Türkçe yazılması zorunlu olup da Türkçe yazılmayan metinler belge niteliği taşımayacaktır. Bu yazının elverişli bir araçla kaydedilmesi gerekir. Bilgisayar, daktilo,  kalem gibi vasıtalar kullanılabilir. Yazının yazıldığı materyalin, yazının yazılmasına, devredilmesine, taşınmasına uygun olması gerekir. Kâğıt, levha, plaka gibi maddeler yazının yazılması için elverişlidir.  Buna göre bilgisayar programları belge olarak kabul edilemez. Ancak teknolojinin günden güne gelişmesiyle bu alanda ihtiyaç doğmuş, TCK 244/2 hükmüyle bilgisayar sistemine kayıtlı veriler korunmuştur. Söz konusu belgedeki yazının okunaklı ve anlaşılabilir olması gerekir. Ayrıca içeriğinin hukuken sonuç doğurmaya yönelik olması gerekir. Ancak bu sayede delil niteliği taşıdığından bahsedilir. Belgenin ispat gücü taşıması her olay bakımından incelenmedir. Örneğin aşk mektupları hukuken belge sayılmıyor gibi görünse de boşanma davasında ispat gücü taşıyabilecektir. Belgenin bir diğer unsuru ise düzenleyeninin belli olmasıdır. Bu yazıyı kimin yazdığının değil kim adına düzenlendiğinin bilinmesi demektir. Düzenleyenin imzası, adının yazılması onu belirli hale getirir. Zorunluluk yoksa imza da gerekli değildir. Örneğin kambiyo senetlerinde imza zorunluluğu vardır. Zorunluluk varsa imza el yazısı ile atılır. Zorunlu olduğu halde imza bulunmuyorsa o metin belge özelliği taşımaz. Fotokopiler de imza unsuru oluşmadığı için senet sayılmaz. Faxlar senet sayılmayıp yazılı delil başlangıcı olarak kabul edilebilir. Belgedeki belirli kişinin mutlaka gerçek bir insan olması gerekmez. Hayali bir kişi de olabilir. Belgedeki yazılı kişinin kimliği belirlenememesi belge niteliğinde değişiklik yaratmaz

Belgeler 3 ayrılmaktadır. Birinci belge türü resmi belge; kamu görevlisi tarafından görevi gereği düzenlemeye yetkili olunan ve mevzuatın belirlediği usul ve şartları taşıyan belgelerdir. Kamu görevlisinin yetkisi kapsamında düzenlenen belgenin bir takım unsurları olmadığı halde varmış gibi gösterilirse resmi belgede sahtecilik suçu yine gündeme gelir. Belgenin birden fazla görevli kamu görevlisi tarafından imzalanması gerekiyor da imza eksikliği belge niteliğini etkileyecektir. Noterce düzenlenen belgelerden düzenleme belgeler (içeriği noterce hazırlanır) resmi sahteciliğe,  onay işlemi şeklindeki belgelerde onay kısmını kapsamayan içerik sahteciliklerinde özel belgede sahtecilik suçu oluşacaktır. İkinci belge türü resmi belge niteliğinde sayılan belgelerdir. Esasen özel belge niteliği taşıyan bu belgeler toplum tarafından yüklenen önem dolayısıyla kanun koyucu tarafından özel olarak korumaya alınmıştır.210/1 de numerus clauses ilkesine göre sayılmıştır. 5 tanedir; emre ve hamiline yazılı kambiyo senedi, tahvil, hisse senedi, emtiayı temsil eden belge ve vasiyetnamedir. Bu belgelerin resmi belge sayılmaları için kanunen kendileri için öngörülen şartları taşımaları gerekir. 210/2deki kamu görevlisi olmayan veya görevi gereği hareket etmeyen sağlık mesleği mensuplarının gerçeğe aykırı belge düzenlemesi özel bir özel belgede sahtecilik suçudur. Ancak cezalandırma yönünden resmi belgede sahtecilik hükümlerine atıf yapılmıştır. Üçüncü belge türü ise özel belgelerdir. Resmi belge özelliği taşımayan ve resmi belge hükmünde sayılmayan belgelerdir. Belge niteliklerini taşıması her halde gereklidir. Örneğin kira sözleşmeleri, faturalar özel belge niteliğindedir. Resmi belge hükmündeki belgelerde zorunlu şekil şartlarının bulunmaması durumunda bu belgeler özel belge sayılmaktadır.

Özel belgede sahtecilik suçunu konusu özel belgedir. Belge vasfını taşıyan ve resmi belge ve ya resmi belge hükmündeki belge sayılmayan belgelerdir. Resmi belgeyi oluşturan unsurlardan birinin bulunmaması durumunda özel belge durumuna gelmesi söz konusu olabilir. Örneğin kambiyo senetlerinin şekli şartlarındaki eksiklik onların özel belge sayılmasına engel değildir. Özel belgenin ispat gücü resmi belgeninki kadar değildir. Resmi belgede aksi sabit olana kadar bilgilerin doğru olduğu kabul edilir. Özel belgedeki delil niteliği onun gerçek ve orijinal olduğuna ilişkindir. Bu yüzden özel belgede fikri sahtecilik değil maddi sahtecilik korunur. Bir hakkı ispat etmeye yarayan, yazılı delil başlangıcı sayılan mektuplar sigorta poliçeleri, banka teminat mektupları özel belgedir. Sahte bir özel belgenin kullanılarak gerçeğe aykırı bir resmi belge düzenlenirse fail resmi belgede sahtecilik suçundan sorumlu tutulur. Onaysız fotokopi hukuki sonuç doğurmaz, dolayısıyla özel belge niteliğinde değildir. Ancak onaylı fotokopiler özel belge niteliğindedir. Doktrin onaysız resmi belge fotokopisini özel belge saymaktadır.

Sahtecilik suçlarında aldatma yeteneğinin de varlığı aranır. Bu objektif kriterlere göre belirlenir. Ortalama düzeyde belirsiz sayıda kişiyi aldatabilecek yeterlilikte olmalıdır. Açıkça ve basit bir gözlemle fark edilen sahteciliklerin aldatıcılık kabiliyeti bulunmamaktadır. Mahkemenin bu konuda takdir yetkisi bulunur.

Netice Unsuru; Fiilin zarara yol açma olasılığının bulunması yeterlidir. Ayrıca zararın varlığı aranmaz. Ancak mutlaka zarara yol açma olasılığının bulunması gerekir.

Fiil Unsuru; 2 seçimlik hareketi vardır. Bunların ortak özelliği ayrıca ‘kullanma’ unsurunun bulunması gerektiğidir. Bu unsur bu suçu resmi belgede sahtecilik suçundan ayırır. Kullanma burada zorunlu kurucu unsurdur. Özel belgenin kullanılmasıyla bu suç tamamlanır. Ayrıca bir zarar aranmaz. Zaten sahte özel belgenin kullanılması ise toplumun güveni ihlal edilmektedir. Bu suçun resmi belge sahteciliğinden diğer farkı fikri sahteciliğe yer verilmemiş olmasıdır. ‘gerçeğe aykırı belge düzenlemek’ seçimlik hareket olarak yer almamaktadır. Bu suç maddi sahteciliği korumaktadır. Birinci seçimlik hareket özel belgeyi sahte olarak düzenlemektir. Düzenleyeni olarak görünen kişiden başka biri tarafından üretilmesi, belgede düzenleyen olarak görünenlerden biri gerçek olsa da diğerinin imzasının taklit olması buna örnektir. İkinci seçimlik hareket ise gerçek bir özel belgeyi değiştirmektir. Değişiklik belgenin tümünde veya bir kısmında yapılabilir. Önemli olan yapılan değişikliğin özel belgenin yaratacağı hukuki sonucu etkilemesidir. Daha önce de belirtildiği gibi bu iki seçimlik hareketin sonunda belgenin kullanılması gerekir. Suç kullanıldığı anda tamamlanır.207/1 de kullanma seçimlik hareketleri gerçekleştiren failce gerçekleştirilmektedir. Belge sahte olarak üretilip kullanılmadıysa icrai hareket dahi başlamamış sayılır. 207/2 de ise tek başına sahte özel belgeyi bilerek kullanan kişi cezalandırılmıştır. Kullanma serbest iradenin ürünü olmalıdır. Başkası adına çıkartılan belgeyi çalarak kullanan hırsız 207 bağlamında suçun manevi unsuru oluşmadığından sorumlu tutulamaz. Değiştirilen belgenin gerçek kısmının kullanılması da suç değildir. Kullanma hukuki sonuç doğurmaya yönelik olmalıdır. Ayrıca maddi varlığı da ibraz edilmelidir.

Cezayı Azaltan Nitelikli Hal; Suçun bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın ispatı veya gerçek bir durumun belgelenmesi amacıyla işlenmesi halidir.

Hukuka Aykırılık Unsuru;  suça konu belgenin korunması için hukuka ve ahlaka aykırı bulunmaması gerekir.

Manevi Unsur kasttır. Taksirli hali kanunda düzenlememiştir. Özel saik aranmamıştır. 207/2 de ise ‘bilerek’ ifadesi geçtiğinden yalnızca doğrudan kastla işlenebilecektir.

Teşebbüs; kullanma suçun kurucu zorunlu bir unsurudur. Kullanma anında tamamlanan ani bir suçtur. Kullanma bir süre devam edebilir, bu durum suça mütemadi suç özelliği kazandırmaz. Kullanma girişimine bulunmadan sahte belgenin düzenlenmesi ya da değiştirilmesi hazırlık hareketi niteliğindedir. Dolayısıyla hazırlanan sahne özel belge kullanma girişimlerinde bulunulmadıysa teşebbüs gündeme gelmeyecektir.

İştirak;  207/1 bakımından fail mutlaka seçimlik hareketi gerçekleştiren kişi olmalıdır. Sahte belgeyi üreten, sahteliği bilmeyen bir kişiye verip kullandırırsa hatadan yararlanmak suretiyle dolaylı faillik gündeme gelecektir. Sahteliği bilen bir kimsenin belgeyi kullanmasında durumundaysa, kullanan kişi fail sıfatıyla 2. Fıkradan üretici ise azmettiren sıfatıyla ilk fıkradan cezalandırılır.

İçtima; fail birden fazla sahte özel belgeyi aynı suç işleme kararıyla farklı kişilere karşı tek fiille kullandıysa aynı neviden fikri içtima gündeme gelir. Belgede sahtecilik suçlarıyla başka bir suçun işlenmesi durumunda gerçek içtima hükümleri uygulanır.

Kovuşturma; takibi şikâyete bağlı değildir, resen kovuşturulur. Görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.

Resmi Belgede / Evrakta Sahtecilik Suçu (TCK 204)

Korunan Hukuki Değer;  Resmi belgelerin gerçekliğine duyulan güvendir. Kamu güveni olarak nitelendirilebilir.

Fail: 204/1 bakımından genel suçtur. Herkes tarafından işlenebilir. Kamu görevlisi göreviyle bağlantısız şekilde sahtecilikte bulunursa bu fıkradan cezalandırılır. 204/2 ise özgü suçtur. Yalnızca kamu görevlisi göreviyle bağlantılı olarak bu suçu işleyebilir. Kamu görevlisi olmayan kişiler 2. Fıkraya yalnızca şerik olarak katılabilirler.

Mağdur; toplumdur. Suçtan dolayı bir kimse ayrıca bir haksızlığa uğradıysa bu kişi de özel mağdurdur.

Konu; Resmi belgede sahtecilik suçunun konusu resmi belgedir. Gerekli açıklamalar için bknz: üstteki suç

Fiil; 204/1 suçu için 4 seçimlik hareket öngörülmüştür. Bu seçimlik hareketlerden birinin yapılması suçun oluşması için yeterlidir. Birden fazla hareket gerçekleştirilse dahi tek bir cezaya hükmedilir ancak cezada alt sınırdan uzaklaştırılır. Bu suçta maddi sahteciliğin yanında fikri sahtecilik de korunmaktadır. Maddi sahtecilik belgenin düzenleyen olarak görünenden başkası tarafından düzenlenmesi veya gerçek belgede sahtecilik yapılmasıdır. Fikri sahtecilikte düzenleyen olarak görünen kişiyle düzenleyen aynıdır, belgede değişiklik de yapılmamıştır. Belgenin sahteliği içeriği, fikri yapısı nedeniyledir. Sahte vasiyetname düzenlemek maddi sahtecilik ancak noterin gerçekte olmayan bir olayı meydana gelmiş gibi göstermesi fikri sahteciliktir. 1. Fıkrada fikri sahtecilik gündeme gelmez çünkü kamu görevlisi olmayan kişilerin fikri sahtecilikte bulunması mümkün değildir. 2. Fıkradaki gerçeğe aykırı belge düzenleme fikri sahteciliğe ilişkindir. İlk maddenin seçimlik hareketlerine baktığımızda, 1. Seçimlik hareket resmi belgeyi sahte olarak düzenlemektir. Resmi belgeye ait imza, form şekil gibi unsurların taklit edilmesiyle gerçekleşir. Örneğin sahte kimlik düzenlenmesi. Sivil kişi gerçekleştiriyorsa 1. Fıkra kamu görevi gereği yetkili kamu görevlisi düzenliyorsa 2. Fıkraya göre cezalandırılır. İkinci seçimlik hareket gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirmektir. Bu ihtimalde gerçek bir resmi belge bulunur. Kamu görevlinin göreviyle ilgili olmayan durumlarda ve sivil kişinin gerçek belgeyi değiştirmesi ilk fıkradaki suçu oluşturur. Değişiklik ekleme yapmak yada silmek şeklinde gerçekleşebilir. Kullanma şartı aranmaz. Bu değişikliğin belgenin hukuki sonuçlarını değiştirecek nitelikte bulunması gerekir. Değişikliğin belirlenmesinde bilirkişilerden yararlanılabilir. Üçüncü seçimlik hareket sahte resmi belgeyi kullanmaktır. Failin belgenin sahteliğini bilmesi gerekir. 204/2 de ise madde lafzı şu şekildedir;  “Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmî bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmi belgeyi kullanan kamu görevlisi üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” Fail görevi gereği resmi belgeyi düzenlemeye yetkili kamu görevlisidir. Buna göre birinci fıkra ile benzer olarak kamu görevlisinin resmi belgeyi sahte olarak düzenlemesi, değiştirmesi, kullanması ikinci fıkrada da seçimlik hareketlerdir. Burada ayrıca fikri sahtecilik olarak da adlandırılan gerçeğe aykırı belge düzenlemek seçimlik hareketi de bulunur. Kamu görevlisi gerçek olmayan bir olayı gerçekleşmiş gibi göstererek belge düzenlemektedir. Kolluk veya noter gerçekleşmeyen vakıaları gerçekleşmiş gibi göstermek suretiyle bu suçu işleyebilir.

Nitelikli Haller;  kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli bir belgenin suça konu olması durumunda cezayı arttıran nitelikli hal söz konusudur.

Hukuka Aykırılık Unsuru; suçun tanımındaki fiillerin bilerek istenerek işlenmesiyle hukuka aykırılık unsuru tamamlanır. Bu suçun cebir ve tehdit altında işlenmesi halinde kusursuzluk nedeni vücut bulur ve cebir ve tehditti kullanan kişi cezalandırılır. 2. Fıkrada emrin ifası hukuka uygunluk nedeni tartışılabilir. Ancak konusu suç olan emri yerine getiren kişinin sorumluluktan kurtulamayacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Kamu güveni korunduğundan rıza hukuka uygunluk nedeni olamaz.

Manevi Unsur kasttır. Taksirli hali düzenlenmemiştir. Kullanma hareketinde bilme unsuru arandığından sadece doğrudan kastla işlenebilir.

Teşebbüs; 204teki suçlar hareketin icra hareketlerinin bitmesi ile tamamlanır ayrıca zarar aranmaz. İcra hareketlerinin elde olmayan nedenlerle tamamlamaması ve en önemlisi icra hareketlerinin kısımlara bölünebiliyor olması durumunda teşebbüs mümkündür.

İştirak; genel hükümler uygulanır. 204/2 özgü suçtur. Bu suça göreviyle bağlantılı olmayan kamu görevlileri katılırsa ancak şerik olabilirler. Suçun bu fıkrada sivil kişiyle birlikte işlenmesi durumunda kamu görevlisi 2. Fıkradan sivil kişi ise 1. Fıkradan cezalandırılır.

İçtima; seçimlik hareketlerden birden fazlasını gerçekleştiren fail yalnızca tek cezadan cezalandırılır. Ancak cezalandırılmada alt sınırdan uzaklaşılacaktır. Sahte belgenin birden fazla kullanılması durumunda da tek suç olduğu zincirleme suç hükümlerinin uygulanmayacağı kabul edilir. TCK 212 uyarınca sahte resmi belge başka bir suçun işlenmesinde kullanılıyorsa gerçek içtima uygulanır ve fail ayrı ayrı tüm suçlardan cezalandırılır. Fikri içtima kuralları da şartlarının bulunması halinde uygulanacaktır.

Avukat Tuğsan YILMAZ

Bir önceki Ceza Hukuku alanındaki yazımızı okumak için: Tutuklama, Tutuklamaya İtiraz ve Tahliye İstemi