Reviewed by Av Tuğsan YILMAZ on Jul 23
Rating:
Cezai şart kavramı genel olarak, taraflar arasında akdedilecek olan sözleşmede karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle oluşan veya oluşabilecek zararı tazmin etmek veya karşı tarafı yükümlülüklerini yerine getirmeye sevk etmek, zorlamak amacıyla kullanılan bir argümandır. Hukuk sistemimizde sözleşmeler bakımından irade serbestisi ilkesi kabul gördüğünden dolayı akdedilecek sözleşmelerde cezai şart kavramı kabul görmektedir. Cezai şart sözleşmelerde bozucu, değiştirici ve yenilik doğurucu olmak üzere üç şekilde vücut bulabilir.
Cezai şartın sözleşme içeriğine eklenmesi ile taraflar açısından yeni bir hukuksal ilişki yaratılmamakta olup sözleşmenin kısmen yahut tamamen ihlali halinde akde vefa ilkesi uyarınca bir yaptırım olarak kabul edilmektedir.
İş hukuku bakımından cezai şart farklı olarak irdelenmelidir. Uygulamada bazı işverenlerin işçinin zor durumundan faydalanarak sözleşmeye koyduğu tek taraflı ve işçi aleyhine olan cezai şarta ilişkin hükümlerin işçiye kabul ettirilebilmesi söz konusu olabilmektedir. Oysaki cezai şart sadece işvereni koruyucu nitelik taşımamalı ve her iki taraf açısından da düzenlenmelidir. İŞ SÖZLEŞMESİNDE TEK TARAFLI OLARAK DÜZENLENEN CEZAİ ŞART GEÇERSİZ OLARAK KABUL EDİLMELİDİR. Diğer bir ifadeyle, işçi ve işveren arasındaki sözleşmede tek taraflı ve işçi aleyhine düzenlenen cezai şartın iş hukuku mevzuatı ve Yargıtay içtihatları bakımından geçerli olduğundan bahsedilemez.
İŞ SÖZLEŞMESİNDE CEZAİ ŞARTIN GEÇERLİ OLARAK KABUL EDİLEBİLMESİ İÇİN;
1-) İŞÇİ VE İŞVEREN ARASINDAKİ SÖZLEŞMENİN BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ OLMASI GEREKMEKTEDİR.
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde sözleşmenin sona erme tarihi belirli olmadığından mütevellit cezai şart kavramından bahsedilemeyecektir. Zira sözleşmenin sona erme tarihi belirsizdir ve taraflar bakımından cezai şartla belirsiz süreli olarak bağlı kalınması cezai şart kavramının muhtevası ile bağdaşmayacaktır. Ayrıca belirsiz süreli iş sözleşmesinin sona ermesi işçi veya işveren bakımından yüksek olasılıkla cezai şart ödenmesine neden olabilecektir.
4857 Sayılı İş Kanunu’ nun 17. maddesi uyarınca belirsiz süreli iş sözleşmelerinde ihbar önellerinin olduğu yahut ihbar tazminatlarının ödenmesi gerektiği iş sözleşmelerinde konulan cezai şart hükümleri de geçersiz olarak kabul edilmelidir.
Zincirleme olarak akdedilen belirli süreli iş sözleşmeleri belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edildiğinden mütevellit iş sözleşmesi içeriğinde bulunan cezai şart hükümleri de geçersiz olarak kabul edilmelidir.
2-) İŞÇİ VE İŞVEREN BAKIMINDAN KARARLAŞTIRILAN CEZAİ ŞART MİKTARLARI ORANTILI OLMALIDIR.
Yargıtay içtihatlarına göre eşitsizliğin söz konusu olması halinde bütün cezai şart geçersiz değildir. İşçi aleyhine düzenlenen cezai şart işveren bakımından düzenlenen cezai şarttan yüksek ise işçi aleyhine düzenlenen cezai şart işveren aleyhine düzenlenen düşük tutardaki cezai şart olarak kabul edilmelidir. İşveren için öngörülen cezai şart daha yüksek ise Yargıtay içtihatlarına göre aynen bağlayıcıdır. Örneğin iş sözleşmesi içeriğinde işçi aleyhine 10000TL işveren aleyhine 2000TL kararlaştırılmış ise işçi bakımından düzenlenen cezai şart 2000TL üzerinden yapılacak hesaplamayla elde edilen tutar üzerinden sorumlu olabilecektir. İşçi için 2000TL işveren için 10000TL cezai şart sözleşme içeriğinde kararlaştırılmış olması durumunda ise cezai şart taraflar açısından aynen bağlayıcıdır.
3-) TARAFLAR ARASINDAKİ BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ SÜRESİ DOLMADAN ÖNCE SONA ERDİRİLMİŞ OLMALIDIR.
4-) CEZAİ ŞART TALEP EDEN İŞÇİ İSE SÖZLEŞME İŞÇİ TARAFINDAN HAKLI NEDENLE VEYA İŞVEREN TARAFINDAN HAKSIZ NEDENLERE DAYANILARAK FESHEDİLMİŞ OLMALIDIR. CEZAİ ŞART TALEP EDEN İŞVEREN İSE SÖZLEŞME İŞVEREN BAKMINDAN HAKLI NEDENLE VEYA İŞÇİ BAKIMINDAN HAKSIZ NEDENLERE DAYANILARAK FESHEDİLMİŞ OLMALIDIR.
Cezai şart meblağının ödenmesinde hakim somut durumu hakkaniyet ölçütlerine göre irdelemelidir. Cezai şart bakımından hakimin hak ve nesafet gereği takdiri indirim hakkım bulunmaktadır.
İşçi ve işveren bakımından cezai şartın talep edilmesine neden olan fesih işleminin haklı nedene dayanıp dayanmadığının mahkeme tarafından ilamla belirlenmesi cezai şart bakımından belirlenecek tutarın ilamlı icra yoluyla talep edilebilmesi bakımından zaruridir.
İş sözleşmelerinde cezai şartın geçerliliği ile ilgili olarak detaylı bilgi edinmek için bizimle irtibata geçebilirsiniz.
Merhabalar,tuğsan bey.benim bir sorum olacaktı.Ben rehabilitasyon merkezinde çalışan bir öğretmenim.göreve başlayalı henüz bir ay oldu fakat
kurumun başka birine satılması nedeniyle sözleşme yenileyeceğiz diyerek tek sayfalık bir sözleşme imzaladım,üstelik nüshasını almadan ve sözleşmenin özel şartlarında da bu kurumdan ayrılmam halinde 30 bin lira para cezası ve iki sene o ilçe sınırları içinde çalışamama maddesi vardı.Üstelik sözleşmemizde tarih belirtilmemişti ve kurumun tüm öğretmenleri imzaladı.Eğer geçerli bir sebep göstererek istifa edersem bu cezai maddelere uymak zorunda kalır mıyım,bunu çok merak ediyoruz öğretmenler olarak.
Şimdiden cevabınız için teşekkür ederim.
Merhaba,
Söz konusu sözleşmeyi incelemeden ve haklı nedenle iş akdini feshetmeye yarayacak sebeplerin olup olmadığını irdelemeden yorum yapmamız çok açıklayıcı olmayacaktır diye düşünüyorum.
Syg.
Merhaba Tuğsan Bey,
Ben ilimde franchise olarak yeni acilacak olan ozel bir egitim kurumunda ogretmen olarak calismaya baslayacagim. Sigorta yapmak icin milli egitime gittiklerinde sozlesmeyi gormek istemis oradaki yetkililer, boyle olunca kisa bir sozlesme hazirlamis mudurumuz. Sozlesmede hatirladigim kadariyla cezai yaptirima ait bir madde yoktu, maddelerin hepsi maasa dair bilgiler iceriyordu. Fakat okumama tagmen fark etmedigim en onemli nokta sozlesmenin 15 yillik olmasiymis. Bunu sonradan sorup ogrendim, neden 15 yillik dedigimde de bana basta suresiz bir sozlesme hazirladiklarini ama mili egitim tarafindan o sozlesmenin kabul edilmedigini ve 15 yillik hazirlamalari soylendigi icin oyle hazirladiklariydi. Bir de sozlesmeyi imzalayacakken kendim mavi kalem cikarttim fakat mudurum kendisi “bu kalemle imzalayin” diyerek bana siyah bir kalem uzatti. Nedenini sormadim ama bu cogaltmak icin kolay olsun diye mi yapilmistir yoksa daha kotu bir nedeni olabilir mi? Ayrica sozlesmede cezai yaptirim yazmamasina ragmen ben seneye isten ayrilmak istedigimde beni zor duruma dusurebilirler mi? Kendimi bu sozlesmeden korumak icin neler yapabilirim? Yardimci olabilirseniz cok sevinirim.
Simdiden tesekkurler.
Tugsan bey mrb….antalya da bi otelde calisiyorum sezon basi 3 nisanda basladim ve 15 eylul de issizlik maasi icin 600 gun sigorta gunumu doldurdum.ekim sonu otel kapanicakmis ve cikisimizi vermiyor….sozlesmemizin askiya alinacagini soyluyorlar…sozlesmenin bir ornegini istedim askiya alinmasi maddesi var benimde imzam var ama isverenin veya isveren vekilinin imzasi yok sadece benim imzam var…sozlesme gecersiz sayilir mi….yada askiya kalmama sansim yok mu cunku issizlik odenegine ihtiyacim var tesekkurler
tuğsan bey; Süresi belirsiz kısmi süreli iş sözleşmesi ile 7 yıl A.Ş. şirketinde çalıştım.
İşvreren haksız yere beni işten çıkardı. Belirsiz kısmi süreli sözleşmemde cezai madde olarak; Haksız fesihlerde İşveren-işçiye, işci-işverene 24 aylık net ücreti üzerinden ücret/tazminat öder diye madde var.
SORUM ŞU
——————-
A)Süresi belirsiz kısmi süreli iş sözleşmelerine cezai madde konar mı ?
b)Sözleşmedeki bu maddeye dayanarak mahkemeye müracat edebilirmiyim.?
a) cezai şart mahiyeti itibarıyla gerekli olan hususlar bakımından karşılıklı olarak konulduğunda geçerlilik gösterebilecektir.
b) sözleşmenizin tamamını incelemeden net olur yahut olmaz şeklinde görüş belirtemem.
Merhaba tugsan bey ben özel bi firmada 3 yıllık sözleşme imzaladım henüz bir ay oldu ve sözleşmede çalışan haksız sebepler nedeniyle işi bırakırsa 15000 tl ceza ödeyecektir diyor tabi iş veren içinde aynı şekilde ancak sözleşme noter onaylı değildir ben işi bırakmak istiyorum sizce bu sözleşmedeki cezai şartı ödemek zorundamiyim
Sözleşmenizde deneme süresi yoksa ve cezai şart her iki taraf için de geçerli ise noter onaylı olması gerekmez. Miktar fahiş ise dava sürecinde indirime gidilebilir. Yahut iş sözleşmesini haklı nedenle sonlandırmak durumunda bulunan kimsenin cezai şart ödemesinin hukuken mümkün olamayacağı ispatlanmalıdır.
Tabi tüm bu süreç için öncelikle cezai şart talepli dava açılması gerekecektir.
Merhaba, ben 1 yıllık belirli sözleşme ile bir dil okulunda çalışıyorum. İşveren sözleşme maddelerini ihlal ediyor; fazla mesai ücretlerini yatırmıyor ve istifa etmem için bana mobbing uyguluyor. Bana sözleşmeyi fesih hakkı doğuyor fakat cezai şart uygulayabiliyor muyum? Uygularsam izlenecek yollar nedir, yardımcı olur musunuz?
Şimdiden çok teşekkürler.
Merhaba Tuğsan bey;
Ben bir işverenim ve işcimin iş bırakmasını ve bu iş bırakmayla beni mağdur etmesini önlemek amacıyla onun sözleşme imzalayacağım,aşağıdaki hususlardaki süphelerim hakkında beni aydınlatmanızı rica ediyorum.
1.Sözleşmenin noter onaylı olması veya şahitlere imzalatılarak (sadece işveren ve işcinin imzasıyla değil)
yapılması hukuki açıdan daha mı geçerli olur?
2.Sözleşmeye cezai şart koyarken miktarın bir ölçüsü var mı? Direkt miktar mı belirtilmeli (Mesela …. 20.000 TL ödenmesi)
Yoksa başka bir oran mı kullanılmalı.
Vereceğiniz cevap için şimdiden çoook teşekkür ederim.